२९ कात्तिक, काठमाडौं — काठमाडौं विश्वकै अत्यधिक प्रदूषित सहरहरूमध्ये छठौं स्थानमा परेको छ। स्विटजरल्याण्ड मुख्यालय रहेको आईक्यूएअरका अनुसार बुधबार बिहान काठमाडौंको वायु प्रदूषण सूचकांक (एक्यूआई) १ सय ७० मा पुगेको मापन गरिएको छ। प्रदूषणको यो स्तर मानव स्वास्थ्यका लागि हानिकारक मानिन्छ। वायुमण्डलमा सूक्ष्म धूलो कण र विषाक्त पदार्थको मात्रा उच्च भएपछि यो अवस्थामा लामो समयसम्म सास फेर्दा स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्न सक्छ।
वातावरण विभागका अनुसार काठमाडौंभित्र खुमलटार सबैभन्दा बढी प्रदूषित क्षेत्र बनेको छ, जहाँ प्रदूषण १ सय ६९ एक्यूआई पुगेको छ। यसका साथै, अन्य प्रमुख क्षेत्रहरूमध्ये रत्नपार्कको एक्यूआई १ सय ६५, भरतपुरको १ सय ६४, र शंकरपार्कको १ सय ६२ मापन गरिएको छ। यी सबै स्थानको वायु गुणस्तर सूचकांकले मानव स्वास्थ्यमा प्रतिकूल प्रभाव पर्ने स्थितिलाई संकेत गर्छ।
आईक्यूएअरको सूचीअनुसार पाकिस्तानको लाहोर विश्वकै प्रदूषित सहरहरूको सूचीमा शीर्ष स्थानमा रहेको छ। लाहोरको एक्यूआई हाल ७५५ मा पुगेको छ, जुन अत्यधिक खतरनाक मानिन्छ। वायु प्रदूषणको मात्रा बढ्दै गएपछि लाहोरका बासिन्दा स्वास्थ्य जोखिममा छन्, र लामो समयसम्म बाहिरी वातावरणमा रहन गाह्रो भएको बताइएको छ। यस्तै, छिमेकी भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीमा पनि वायु प्रदूषणको अवस्था गम्भीर भएको छ। बुधबार बिहान यहाँको एक्यूआई ४ सयभन्दा माथि पुगेको छ। कतिपय स्थानमा यो ४५० नाघेको छ, जसले गर्दा दिल्लीको वायु गुणस्तर अत्यन्तै खतरनाक अवस्थामा पुगेको छ।
भारतको कोलकाता र बंगलादेशको ढाका पनि प्रदूषित सहरहरूको सूचीमा परेका छन्। यतिबेला चिसो बढ्दै जाँदा यी सहरहरूमा वायु प्रदूषण थप गम्भीर बन्ने गरेको छ। वातावरण विभागका अनुसार प्रदूषणको मात्रा उच्च हुँदा श्वासप्रश्वासका समस्या, फोक्सोका रोग, र अन्य स्वास्थ्य समस्याहरू बढ्ने जोखिम उच्च हुन्छ।
काठमाडौंको प्रदूषणको स्तर उच्च भएपछि प्रदूषण नियन्त्रणका उपाय अपनाउनुपर्ने आवाज उठेको छ। विज्ञहरूका अनुसार वायुमा सूक्ष्म धूलो कण र अन्य हानिकारक तत्त्वहरूको मात्रामा कमी ल्याउन सडक सफाइ, निर्माण कार्यमा धूलो नियन्त्रण, तथा सवारी साधनको उत्सर्जनमा नियन्त्रण गर्नुपर्ने देखिन्छ।
यसरी विश्वभरका सहरहरू प्रदूषणको चपेटामा पर्दा मानव स्वास्थ्यमाथि गम्भीर चुनौतीहरू थपिएका छन्। काठमाडौंको यो स्थितिले नेपालमा प्रदूषण नियन्त्रणका उपायहरू तत्काल आवश्यक रहेको सन्देश दिएको छ। सरकारी निकाय र सरोकारवालाहरूले दीर्घकालीन प्रभावकारी योजनाहरूको विकास गरी वायु प्रदूषण घटाउने कार्यमा अग्रसर हुनु आवश्यक देखिन्छ।
