काठमाडौं – प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको हालै सम्पन्न चीन भ्रमण, बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) को कार्यान्वयन, र नेपाल-भारत सम्बन्धको सन्दर्भमा नेकपा माओवादी केन्द्रका नेताहरूबीच फरकफरक धारणा देखिएको छ। खासगरी, प्रधानमन्त्री ओलीले चीनसँगको सम्बन्धलाई प्राथमिकतामा राख्दै भारत भ्रमण नगर्नुलाई लिएर बहस चुलिएको छ।
नेकपा माओवादी केन्द्रका नेता तथा पूर्वमन्त्री राम कार्कीका अनुसार, नेपालको परराष्ट्र नीति असंलग्नतामा आधारित रहनुपर्छ। उनले भने, “नेपालको साइज, शक्ति, र छिमेकीहरूसँगको सम्बन्धले हाम्रो परराष्ट्र नीति निर्धारण गर्छ। हामी कोही पक्षधर नभई सबैसँग समान सम्बन्ध राख्ने नीति अपनाउँछौँ।”
चीन र भारतबीचको सन्तुलन
प्रधानमन्त्री ओलीको चीन भ्रमणका लागि आधार तय गर्न भारतका विदेशमन्त्री र नेपाली परराष्ट्रमन्त्रीबीच भेटघाट भएका थिए। यसले भारतसँगको सम्बन्धमा पनि नेपालले सन्तुलन कायम गरेको संकेत गर्दछ। कार्कीले यस सन्दर्भमा भने, “राजा महेन्द्रको पालामा अपनाइएको ‘छिमेकीविरुद्ध अर्को छिमेकी’ देखाउने नीति अब सम्भव छैन। आज भारत र चीन दुवै शक्तिशाली राष्ट्र बनेका छन्। यस्तो स्थितिमा नेपालले दीर्घकालीन विकास रणनीति तयार गर्नुपर्थ्यो, तर दुर्भाग्यवश, त्यस्तो रणनीति हामीसँग छैन।”
बीआरआई परियोजनामा स्पष्टता आवश्यक
बीआरआई कार्यान्वयनका विषयमा माओवादी नेता राम कार्कीले यसलाई नेपालको विकासको लागि आवश्यक रहेको बताएका छन्। उनका अनुसार, एमसीसीजस्तै बीआरआई पनि राष्ट्रिय प्राथमिकतामा आधारित भएर अघि बढाइनुपर्छ। कार्कीले थपे, “नेपालले बीआरआईबाट फाइदा लिन सकेन भने यो केवल एक अवसर गुमाउनु हुनेछ। चीनले हिमाल हुँदै भारतसम्म पहुँच बनाउँदै छ भने नेपालले त्यसबाट के फाइदा लिन सक्छ, त्यो बुझ्नुपर्छ।”
एमसीसी र बीआरआईको तुलना
बीआरआईलाई लिएर प्रमुख प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेसले संशय व्यक्त गर्दै आएको छ। कांग्रेसका केही नेताहरूले चीनबाट ऋण लिने योजनालाई विरोध गरे पनि कार्कीले कांग्रेसभित्रको विभाजनलाई कारण देखाए। “कांग्रेस एउटा युनाइटेड फण्ड हो, जहाँ गाईको पूजा गर्नेहरूदेखि आधुनिकतावादीसम्म छन्। यसैले उनीहरूको धारणा प्रस्ट छैन,” उनले भने।
एमसीसी परियोजना कार्यान्वयनका बेला नेपालभित्र व्यापक बहस भएको र अन्ततः कार्यान्वयनमा अघि बढेको चर्चा गर्दै उनले भने, “बीआरआई पनि संसदबाट आवश्यक नीतिगत निर्णयसहित अघि बढ्नुपर्छ। नेपालले आफ्नो परराष्ट्र नीतिमा शान्तिक्षेत्रको प्रस्ताव पुनः अघि बढाउनुपर्ने समय आएको छ।”
विकास परियोजनाहरूमा राजनीतिको प्रभाव
चिनियाँ ऋणमार्फत पोखरा र भैरहवा विमानस्थल बनाइएको सन्दर्भमा उठेका प्रश्नहरूबारे कार्कीले थप अनुसन्धान आवश्यक रहेको बताए। “यी परियोजनाहरूको लाभ उठाउन सोचबिचार नगर्नु नेपालको कमजोरी हो। तर गल्ती गर्नेहरूलाई हिसाब-किताब तिर्न लगाइनुपर्छ,” उनले भने।
माओवादीभित्रको आलोचना र भविष्यको मार्ग
माओवादीभित्र नेतृत्व र विचारको स्पष्टताबारे पनि बहस भइरहेको छ। कार्कीले पार्टीभित्र सिद्धान्तमाथि ध्यान नदिई व्यक्तिगत फाइदाका लागि अगाडि बढ्न खोज्ने प्रवृत्तिलाई माओवादी पतनको मुख्य कारण मानेका छन्। उनले भने, “हाम्रो सिद्धान्त मजदुर र किसानको मुक्तिमा आधारित छ। जबसम्म हामी जनतालाई व्यवहारबाट आफ्नो सिद्धान्तमा फर्किएको अनुभूति गराउँदैनौँ, पार्टीको भविष्य चुनौतीपूर्ण हुनेछ।”
असंलग्न नीति र नयाँ दिशा
राम कार्कीले नेपालले असंलग्न नीति अपनाउँदै सबै देशहरूसँग समान रूपमा सम्बन्ध राख्नुपर्नेमा जोड दिए। उनले भने, “भारत, चीन, अमेरिका, र बेलायतजस्ता देशहरूसँग सन्तुलित सम्बन्ध राख्दै नेपालले आफ्नो राष्ट्रिय स्वार्थलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ। बीआरआईजस्ता परियोजनाहरूको प्रभावकारी कार्यान्वयनले नेपालको आर्थिक र सामाजिक विकासमा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ।”
निष्कर्ष
प्रधानमन्त्री ओलीको चीन भ्रमण र बीआरआई कार्यान्वयनको विषयमा स्पष्ट नीति र दीर्घकालीन दृष्टिकोणको आवश्यकता देखिएको छ। राम कार्कीले माओवादी पार्टी र सरकार दुवैले देशको प्राथमिकता स्पष्ट गर्न र विकास परियोजनामा राष्ट्रिय हितलाई केन्द्रमा राख्नुपर्नेमा जोड दिएका छन्।
– खबरहब
