पोखरा । वाकर, कार सिट, स्ट्रोलर, बाउन्सर र स्विङ जस्ता उपकरणमा शिशुलाई राख्नु सजिलो र व्यावहारिक लागे पनि यसले शिशुको शारीरिक तथा मानसिक विकासमा गम्भीर समस्या निम्त्याउन सक्छ। वाकरमा लामो समयसम्म शिशुलाई राख्दा हुने शारीरिक र मनोवैज्ञानिक समस्यालाई ‘कन्टेनर बेबी सिन्ड्रोम’ भनिन्छ। धेरै अभिभावक शिशुलाई यस्ता उपकरणमा राख्दा उनीहरू छिटो चल्न सिक्छन् भन्ने सोच्ने गर्छन्, तर यस्तो सोचाइ गलत छ।
शिशुलाई लामो समयसम्म वाकर जस्ता उपकरणमा राख्नाले उनीहरूको स्वतन्त्र चल्ने, खेल्ने र आवश्यक शारीरिक सीपहरू विकास गर्ने क्षमतामा बाधा पुग्छ। साथै, यसले शिशुको शरीरका विभिन्न मांसपेशी कमजोर बनाउनुका साथै घुम्न, बस्न, घिस्रिन र हिंड्नमा ढिलाइ गराउँछ।
कन्टेनर बेबी सिन्ड्रोमको कारण
शिशुलाई वाकर, कार सिट र अन्य उपकरणहरूमा लामो समयसम्म राख्नु यसको प्रमुख कारण हो। अभिभावकलाई सजिलो लाग्ने भएकाले यस्ता उपकरणको अत्यधिक प्रयोग हुने गर्छ। साथै, शिशुलाई खुला ठाउँमा खेल्न नदिंदा यो समस्या अझ बल्झिन्छ।
लक्षणहरू
कन्टेनर बेबी सिन्ड्रोमका लक्षणहरू शारीरिक, विकासात्मक र मनोवैज्ञानिक रूपमा देखिन्छन्।
शारीरिक लक्षण
उपकरणमा लामो समय बस्दा टाउकोको केही भाग च्यापिनु (प्लाजिओसेफाली) हुन सक्छ। साथै, घाँटीको मांसपेशी खुम्चिएर टाउको एकातिर झुक्ने समस्या (टोर्टिकोलिस) देखा पर्छ। घुम्ने, बस्ने, घिस्रिने, र उभिने सीप विकासमा ढिलाइ हुन्छ।
विकासमा समस्या
घाँटी, पेट र माथिल्लो शरीरको मांसपेशी कमजोर हुन्छ। यसले गर्दा समन्वय र सन्तुलन बिग्रिन्छ। समयपूर्व जन्मिएको वा अन्य स्वास्थ्य समस्या भएकाहरूमा यो समस्या गम्भीर रूपमा देखा पर्न सक्छ।
मनोवैज्ञानिक र व्यावहारिक असर
शिशुलाई स्वतन्त्र रूपमा खेल्न र वरपरको संसार अन्वेषण गर्न नदिँदा उनीहरूको बौद्धिक र भावनात्मक विकासमा कमी आउँछ। यसले उनीहरूको अनुभव र आत्मविश्वासमा गम्भीर असर पुर्याउँछ।
रोकथामका उपाय
शिशुलाई वाकर, कार सिट, बाउन्सरजस्ता उपकरणमा सीमित समयसम्ममात्र राख्नुपर्छ। यी उपकरणको अत्यधिक प्रयोग गर्नुभन्दा खुला ठाउँमा खेल्न दिनु उपयुक्त हुन्छ। विशेष परिस्थितिमा मात्र यस्ता उपकरण प्रयोग गर्नुपर्छ। शिशुलाई उमेरअनुसारका खेलौनासँग खेल्न दिनुपर्छ। साथै, शिशुलाई फरक-फरक गतिविधिमा संलग्न गराउनु पर्छ।
समाधानका उपाय
यदि शिशुमा कन्टेनर बेबी सिन्ड्रोमका लक्षण देखा पर्छन् भने बालरोग विशेषज्ञसँग परामर्श लिनु आवश्यक छ। फिजियोथेरापीमार्फत शिशुको मांसपेशी बलियो बनाउने व्यायाम गराउनु पर्छ। हिंड्न र बस्न ढिलाइ भएका सीपहरू सुधार्न उचित वातावरणको व्यवस्था गर्नुपर्छ। शिशुलाई स्वतन्त्र रूपमा खेल्न र चल्न दिनु यो समस्याको दीर्घकालीन समाधान हो।
शिशुको शारीरिक तथा मानसिक विकासका लागि अभिभावकले उनीहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा बढ्न सहयोग गर्नु आवश्यक छ। वाकरजस्ता उपकरणहरूको अत्यधिक प्रयोगले शिशुको स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ, त्यसैले सावधानी अपनाउनुपर्ने विशेषज्ञहरूको सुझाव छ।
