पुस्तौँको विकाससँगै नेपालले आफ्नो सामाजिक, आर्थिक र सांस्कृतिक आयामलाई फराकिलो बनाउँदै ल्याएको छ। नयाँ पुस्ता आफ्नो स्वरूपमा परिवर्तनशील छ, जसले पुराना पुस्ताको योगदान र नयाँ पुस्ताको सम्भावनालाई समेट्न सक्नु यसको विशेषता हो।
नेपाली बेबी बुमर्स (सन् १९४६–१९६४) स्वतन्त्रता र परिवर्तनको चाहनामा हुर्किएका थिए। नेपालमा पनि राणाशाहीको अन्त्यपछिको यो पुस्ता राजनीतिक रूपान्तरण र आधुनिक नेपालको परिकल्पनामा जुट्यो। यो पुस्ता मुख्यतया कृषि, शिक्षाको प्रारम्भिक विस्तार, र सरकारी सेवामा केन्द्रित रह्यो। ग्रामिण विकास, यातायातको आधारभूत संरचना र रेडियो नेपालजस्ता सञ्चार माध्यमले उनीहरूको जीवनशैलीलाई आकार दियो।
सन् १९६५–१९८० बीचको जनरेशन एक्सले राजा महेन्द्रको पञ्चायती शासन प्रणाली र औद्योगिक विकासका प्रारम्भिक प्रयासहरू देख्यो। सीमित स्रोतसाधनबीच आत्मनिर्भर बन्ने कला यस पुस्ताको विशेषता थियो। उनीहरूका लागि स्थिर जागिर भनेको शिक्षण र सरकारी सेवामा केन्द्रित थिए। टेलिभिजनको प्रवेश र काठमाडौं उपत्यकामा मात्रै सिमित शहरीकरणले उनीहरूको जीवनमा नयाँ आयाम थप्यो।
मिलेनियल्स, अर्थात् सन् १९८१–१९९६ का नेपाली युवा, बहुदलीय व्यवस्थाको पुनःस्थापनापछिका पहिलो पुस्ता थिए। उनीहरूले उदारीकरण, निजीकरण, र प्रजातन्त्रको अनुभव गरे। सूचना प्रविधिको आगमन र मोबाइल फोनको प्रवेशले उनीहरूको जीवनशैलीमा आमूल परिवर्तन ल्यायो। यस पुस्ताले शिक्षामा विशेष जोड दिंदै, वैदेशिक रोजगार, उद्यमशीलता, र प्रविधिमा आधारित नयाँ अवसरहरूको खोजी गर्यो।
जनरेशन जेड (सन् १९९७–२०१२) डिजिटल दुनियाँमा हुर्किएका छन्। सामाजिक सञ्जालको क्रान्ति, जिओ-फोन डाटा प्याकेजको प्रभाव, र टिकटक जस्ता माध्यम उनीहरूको पहिचानको हिस्सा बने। नेपालमा महामारीले सिकाएको जीवन र स्वास्थ्यको महत्त्वले उनीहरूलाई आफ्नो जीवनशैलीलाई पुनः परिभाषित गर्न बाध्य बनायो। उनीहरू सामाजिक न्याय, जलवायु परिवर्तन, र मानसिक स्वास्थ्यजस्ता विषयमा स्पष्ट विचार राख्छन्।
सन् २०१३ पछि जन्मिएका जेनरेशन अल्फा स्मार्टफोन, अनलाइन शिक्षा, र युट्युब जस्ता माध्यममा हुर्किरहेका छन्। उनीहरू प्रविधिमा अभ्यस्त भई व्यक्तिगत र सृजनात्मक विकासमा ध्यान केन्द्रित गर्दैछन्। महामारीका कारण डिजिटल माध्यमबाट सिक्ने र रमाउने उनीहरूको क्षमताले अभूतपूर्व उचाइ पाएको छ।
नयाँ वर्षसँगै अब नेपालले स्वागत गर्दैछ—जेनरेशन बीटा। यो पुस्ताले नयाँ सम्भावना र चुनौतीहरूको सामना गर्दै भविष्यको नेपाललाई परिभाषित गर्नेछ।
